wandelen noordholland lopen  trein gooi vechtstreek waterland zaanstreek duinen hei strand polders polder kennemerduinen kennemerland omgeving amsterdam dagwandeling 

 

hoogtelijnen.nl   digitaal magazine over kunst, natuur, mens en politiek   wandelingen noord-holland

 

wandelen noordholland lopen trein gooi vechtstreek waterland zaanstreek duinen hei strand polders polder kennemerduinen kennemerland omgeving amsterdam dagwandeling

 

 

 

 

 

op de hoogte blijven?

kijk onderaan deze pagina

 

 

dagwandelingen van 20 tot 25 km  -  goed bereikbaar per openbaar vervoer

 

 

 

Wandeling 14 : Heemstede - Zandvoort

 

landgoederen – waterleidingduinen - strand

 

 

afstand: ongeveer 21 km

 

 

 

tekst en foto’s:  anne lever ©

 

  

startversie:  21 08 04    -    laatste versie (tevens update route):  13 10 06

 

 

 

Vertrek: NS-station Heemstede-Aerdenhout

 

Aankomst: NS-station Zandvoort

 

Dienstregelingen: Informatie vind je op www.9292ov.nl of www.ns.nl

 

Toegangskaartje: Voor de Waterleidingduinen is een kaartje nodig, verkrijgbaar in de automaat bij de ingang of in het daarnaast gelegen café. Prijs: 1 euro (najaar 2006).

 

 

 

Over de wandeling

 

De route loopt eerst door enkele landgoederen, vervolgens door de duinen en tenslotte over het strand. 

 

Afgezien van het eerste kwartier (fietspad langs weg) gaat de wandeling merendeels over onverharde paden (en het strand). In de Waterleidingduinen loop je een paar langere stukken over verharde weggetjes (alleen toegankelijk voor voetgangers).

 

Op (mooie) vrije dagen kom je nogal wat wandelaars tegen, maar alleen het strand bij Zandvoort is dan echt zeer druk. Je kunt er desgewenst voor kiezen om het strand bij drukte te vermijden en - meteen achter de zeereep (= de duinenrij  langs het strand) - door de duinen naar Zandvoort te lopen.

 

De hierboven genoemde afstand van 21 km is globaal, de tijden in de tekst zijn zonder pauzes en met een ‘gemiddelde’ snelheid (niet slenteren maar ook geen ‘nordic walking’-achtig tempo).

 

Een detailkaart meenemen is handig, bijvoorbeeld de uitstekende kaart ‘Wandelen in de Amsterdamse Waterleidingduinen’ (1: 15.000), waarop ook de landgoederen staan.

De ‘Natuurkaart Zuid-Kennemerland’ (1:30.000) is minder gedetailleerd maar ook goed bruikbaar.

 

Deze wandeling kun je met een hond niet lopen, omdat deze de Waterleidingduinen niet in mag.

 

Verwijzingen naar literatuur en andere websites vind je onderaan deze pagina.

 

 

 

 

Met dank aan wandelaar Paul de Bruijn voor zijn commentaar op de eerste versie van deze route.

 

 

 

 

 

Heemstede-Aerdenhout (NS-station)

 

Van NS-station Heemstede-Aerdenhout tot ingang Waterleidingduinen = ongeveer 1.20u

 

 

De start van deze wandeling is op het NS-station Heemstede-Aerdenhout. De wandeling begint aan de oostkant van het station, dat is de kant van Heemstede. Kom je uit de richting Amsterdam/Haarlem, dan moet je dus even onder het spoor door.

Meteen bij de bushalte ga je rechtsaf en tussen de fietsenstallingen door de Leidsevaartweg op. Deze weg loopt tussen (rechts) het spoor en (links) de vaart, richting Vogelenzang.  Je volgt deze weg en passeert na ongeveer tien minuten het voormalige pompstation van de Gemeente Waterleidingen Amsterdam.

 

 

 

 

 

 

 

De Leidse Vaart is de oude trekvaart van Haarlem naar Leiden, voltooid in 1657. Foto boven: teksten in de leuning van de brug ter hoogte van het voormalig pompstation van de Gemeente Waterleidingen Amsterdam (1853). Foto’s onder: links het hoofdgebouw van het pompstation, rechts een van de op het terrein tentoongestelde objecten. 

 

 

       

 

 

 

 

Zo’n 150 meter verder, net voorbij de dienstwoningen, sla je rechts af. Het is een weggetje dat toegang geeft tot de landgoederen Leyduin, Vinkenduin en Woestduin (zie informatie in het kader hieronder).

 

Steek het spoor over. Je bereikt Leyduin. Ga rechtdoor, negeer een zijpad. Even voorbij enkele witte, houten huizen (Tweelingenhuis of Juffershuis) is een kruising: ga hier rechtdoor en volg het pad omhoog. Bovengekomen ga je linksom een kleine ruďne (zie foto in kader  hieronder). Al na enkele meters ga je naar links en loopt over een paadje weer naar beneden.

Beneden gekomen sla je na enige meters rechtsaf. Je volgt dit pad zo’n 100 meter. Net voor een splitsing ga je scherp naar links en vervolgens schuin naar rechts.

Ongeveer 50 meter verder steek je een laantje over en 25 meter daarna sla je linksaf. Je volgt dit pad tot het uitkomt op een dwarspad (met links een bankje). Hier ga je rechtsaf, maar al na vijf meter sla je weer linksaf, een lange graslaan met jonge beuken in. 

 

Bij een asfaltweggetje aangekomen - met welkomstbord - sla je rechtsaf. Hier verlaat je Leyduin en bereik je Vinkenduin en even later Woestduin. Het weiland hou je aan je linkerhand (zie foto in kader hieronder), tot je rechtsaf de Woestduinweg ingaat.  Je loopt vlak langs een huis, en bij een volgend welkomstbord sla je linksaf.

 

Je volgt dit asfaltweggetje tot het einde ervan, d.w.z. tot je tenslotte een fietspad kruist (rechts is de toegang tot Oud Woestduin – zie hieronder de foto van het huis) Op deze kruising ga je rechtdoor, het pad op dat door het weiland loopt.

Ook wanneer het pad het bos inloopt, blijf je het volgen. Je bereikt een volgend weiland en nog steeds volg je het pad (hou een beetje links aan).

Voor de tweede keer ga je het bos in. Negeer het eerste zijpad. Bij het bankje met prullenbak ga je wčl naar links. D.i. een ruiterpad.

 

Je bereikt de Vogelenzangseweg - met vaak veel autoverkeer - en verlaat daarmee de landgoederen.

 

 

 

 

Over Leyduin, Woestduin, Vinkenduin en Koekoeksduin

 

Aan de binnenduinrand gelegen landgoederen met een totale oppervlakte van 111 ha. Het 16e eeuwse landgoed Leyduin is het oudst. Het huidige landhuis is in 1921 in Hollandse classicistische stijl gebouwd. Het koetshuis is uit 1874 met daarnaast een aantal dienstwoningen. Op het landgoed staat ook het Tweelingenhuis (of Juffershuis) uit 1796, vrijwel geheel vervaardigd uit grenenhout. Leyduin werd in 1960 eigendom van de provincie. Vinkenduin volgt in 1982. In 1955 werd de villa op Woestduin gesloopt.

 

 

 

        

       

Leyduin en Woestduin. Foto links: het pad omhoog naar een kleine ruďne. Foto midden: terugblik bij het verlaten van Leyduin. Foto rechts: Oud Woestduin.

 

 

 

Bij de Vogelenzangseweg aangekomen, ga je linksaf, het smalle voetpad op dat (hoog) langs de weg loopt.

 

Wil je geheel legaal wandelen, dan blijf je de Vogelenzangseweg volgen tot waar deze de Bekslaan kruist. Hier ga je rechtsaf en loopt naar de ingang Panneland van de Waterleidingduinen. Daar pak je de hoofdroute, zoals hieronder beschreven, weer op.     

 

Deins je niet terug voor twee keer enige onschuldige (?) ongehoorzaamheid, dan kun je al heel snel bij de weg vandaan en volg je de mooiste route naar de ingang van de Waterleidingduinen. Dat gaat als volgt:

 

Na zo’n 150 meter langs de Vogelenzangseweg gelopen te hebben, zie je aan de overkant de toegangsweg naar de hoeve ‘s Gravenweg. Het is een zgn. langhuis (zie info en foto in het kader hieronder). Dit weggetje – met een bordje verboden toegang - ga je in. Het wordt door meer mensen gebruikt, want achter de boerderij is een manege.

Je loopt linksom de boerderij, en aan de achterkant blijf je het (nu onverharde) weggetje volgen dat naar de bosrand voert (parkeerplaatsje aan je linkerhand, even verderop een huisje rechts).

 

Bij de bosrand ga je een hek door en sla je linksaf. Je bent nu een paar honderd meter op het terrein van de Waterleidingduinen, terwijl je pas bij ingang Panneland een kaartje kunt kopen.

Je volgt het pad langs de bosrand en gaat een tweede hek door (met wildrooster). Nu bevind je je op een uitloper van het terrein van Huis te Vogelenzang. Je blijft langs de bosrand lopen. Bij het derde hek bereik je een verharde dwarsweg (dit is de ‘legale’ toegangsweg) en slaat rechtsaf.

 

Wil je het landgoed Huis te Vogelenzang bekijken, dan loop je hier even rechtdoor.

 

Bij de dwarsweg ga je dus rechtsaf en je volgt dit weggetje tot je de officiële toegang tot de Waterleidingduinen bereikt. 

 

Enkele meters voor de ingang ligt café-rest. Panneland, met terras (zie foto hieronder). Openingstijden in augustus waren: 10-20u, di. gesloten. Hier zijn toegangskaartjes verkrijgbaar, maar je kunt ze ook uit de automaat bij de ingang halen (1 euro). Historische grond vanwege de oprichting van de jachthoornblaasgroep ‘t Panneland. Kijk dus vooral even op http://www.panneland.nl, met een schitterende muzikale presentatie (klik daartoe op het audio-balkje onder de kolom met buttons).

 

 

 

 

 

 

 

      

 

 

Foto links: hoeve ’s Gravenweg, een oud zgn. langhuis ten westen de Vogelenzangseweg (zie informatiebordje aan het begin van ‘t weggetje). Foto rechts: café-restaurant Panneland bij de Vogelenzangse ingang van de Waterleidingduinen.

 

 

 

 

Over de Amsterdamse Waterleidingduinen


’De Amsterdamse Waterleidingduinen’ (AWD) is een van de grootste duingebieden van Nederland (3500 ha, waarvan 530 ha bos). Het wordt grotendeels gebruikt als waterwingebied voor de regio Amsterdam. Het kent een grote landschappelijke variatie (van zeer open tot zeer dicht) en een rijke flora en fauna.

De AWD is ontstaan als onderdeel van het Jonge Duinlandschap, van de 11e tot de 18e eeuw. In feite liggen deze duinen bovenop de duizenden jaren oude strandwallen van het Oude Duinlandschap.

Tot 1850 werden de duinen nog niet intensief gebruikt: er werd gejaagd, gestroopt en er stonden enkele boerderijen. In het Noord-Hollandse deel bewerkten inwoners van Zandvoort tientallen aardappelakkertjes. In 1851 werd met Engels kapitaal de NV Duinwater-Maatschappij opgericht. Het water werd uit de duinen bij Vogelenzang gehaald en door een grote leiding naar de hoofdstad getransporteerd.

De waterwinning heeft de AWD beschermd tegen de aanleg van wegen en woonwijken. Aan de andere kant heeft de waterwinning ook een negatief effect op de duinen gehad: de grondwaterstand daalde, waardoor duinvalleien verdroogden. Ook werd vanaf 1957 voedselrijk rivierwater geďnfiltreerd (sinds 1975 wordt het rivierwater voorgezuiverd). Getuige de bijzondere waterplanten en -dieren behoren de infiltratiegeulen nu tot de schoonste watertypen in Nederland. In 1990 werd formeel vastgelegd dat natuurbeheer de tweede hoofdtaak is van Waterleidingbedrijf A’dam, naast de drinkwaterwinning.

Veel oude landbouwontginningen zijn nog goed herkenbaar, soms met greppels en al. Ook diverse bunkers uit de Tweede Wereldoorlog zijn nog te zien (de meeste bieden 's winters onderdak aan vleermuizen). De hier en daar aanwezige dennenbosjes zijn in de eerste helft van de 20e eeuw geplant op verlaten akkers en op zandstorten, om verstuiving tegen te gaan.

 

Het duinlandschap wordt verder bepaald door oude stuifduincomplexen in de buitenduinen, grote valleien in het middenduin en de resten van oude loopduinen in het oosten. Door de vele vergravingen (voor de waterwinning) is veel van het oorspronkelijke landschap verdwenen, maar in het zuidelijk gedeelte zijn de duinen nog grotendeels intact.

 

Als gevolg van de grote variatie in landschap en begroeiing heeft de AWD een rijke flora en fauna en in het bijzonder een rijk insectenleven. Het terrein bestaat uit bos en struweel, open plekken met stuifzand, vochtige en moerassige valleien en droge vlakten. Op plaatsen die blootstaan aan de zoute zeewind staan typische soorten als Helm, Zeeraket en Zeemelkdistel. In de binnenduinbossen groeien bijv. Kamperfoelie, Look-zonder-look en Adelaarsvaren. In totaal groeien er ruim 660 plantensoorten waarvan 27 bijna nergens anders in Nederland voorkomen. Het grootste gedeelte is bedekt met mossen, grasland en lage struiken, vaak beheerst door Liguster en Duindoorn op de droge zijden en door Kruipwilg in de valleien. Struikheide komt voor in het ZO ('t Heitje). Op beschutte plaatsen ontwikkelen zich struwelen, met Meidoorn en Zomereik, en met wilgen en berken in de valleien. Veel vochtige graslanden zijn door de variatie in bodem en vocht en door het maaibeheer zeer bloemrijk geworden met Zeegroene zegge, Ruig viooltje, Rietorchis, en Parnassia. Ook is het een belangrijk gebied voor paddestoelen (970 soorten, dat is bijna één kwart van de totale inheemse paddenstoelenflora).

Jaarlijks broeden er ongeveer 100 vogelsoorten waaronder duinvogels als Roodborsttapuit en Braamsluiper maar ook rietvogels zoals Blauwborst en Rietzanger. De AWD vormen een kerngebied voor de Duinhagedis; dat wil zeggen dat, in vergelijking met de andere kustduinen, er hier zoveel voorkomen dat ze van hieruit de andere duinen kunnen gaan bevolken. Uitgebreid aanwezig zijn Vos, Ree en Damhert, mede omdat er momenteel niet op deze dieren wordt gejaagd. Kleine roofdieren zoals Hermelijn, Wezel en Bunzing zijn niet zo talrijk. Het Konijn, eeuwenlang de hoeksteen van het duinecosysteem, is in de jaren 90 dramatisch achteruitgegaan door het VHS-virus. Vleermuizen overwinteren in oude bunkers uit de Tweede Wereldoorlog en jagen 's zomers in grote aantallen boven geulen en kanalen. Door de aanwezigheid van de vele waterpartijen zijn de AWD uitzonderlijk rijk aan libellen en wordt ook de zeldzame Waterspitsmuis vrij vaak waargenomen.

 

Bron: www.kustgids.nl

 

 

 

 

 

 

Ingang Waterleidingduinen bij Vogelenzang

 

Van ingang Waterleidingduinen tot paddestoel 23083/01  =  ongeveer 1.10u

 

 

Herbestrating: deze beschrijving dateert van oktober 2006. In 2007 rondt het Waterleidingbedrijf herbestrating in het gebied af. In uitzonderlijke gevallen kan dus een pad dat hier als onverhard beschreven wordt inmiddels bestraat zijn.

 

Grazers: in oktober 2006 was duidelijk dat het gebied waar koeien en schapen grazen aanzienlijk uitgebreid zal worden. Je kunt dus ergens een hek of wildrooster tegenkomen dat (nog) niet in de beschrijving staat.

 

Is er iets gewijzigd, dan wordt een berichtje naar contact@hoogtelijnen zeer op prijs gesteld.

 

 

Voorbij het café-restaurant passeer je het toegangshek van het Waterleidingduinengebied. Je loopt rechtdoor en passeert paddestoel 22011. 

Enige honderden meters verder, net voorbij een speelveldje, sla je linksaf bij een geel/groen routepaaltje. Na enige meters over dit pad gelopen te hebben kom je langs een grote, vierkante prullenbak met daarop een wit-rood markering: het Hollands Kustpad (het Nederlandse deel loopt van Delfzijl tot Sluis, in totaal zo’n 725 km – zie ook www.northseatrail.nl).  De wit-roodmarkering zul je nu ongeveer driekwartier volgen. Dat gaat zo:

 

Het pad (met hier ook nog geel/groene markering) loopt tussen een aantal veldjes door en slingert vervolgens een beetje (okt. 2006: nieuwe afrastering doet vermoeden dat hier gebied voor grazers geschikt wordt gemaakt).  Je loopt door een halfopen gebied met vooral veel duindoorns en meidoorns.

Bij een vorkvormige splitsing ga je schuin naar rechts (de groene route gaat mee, de gele gaat schuin naar links). het is een ‘grassig’ pad. Je kruist een ruiterpaadje en negeert ook andere kleine zijpaadjes. Het pad maakt een bocht naar rechts en vervolgens een naar links. Blijf het pad volgen tot het uitkomt op een klinkerweggetje. Hier ga je – met de witrode en de groene markering – linksaf.

Volg het weggetje tot paddestoel 23349 (= ongeveer een halfuur vanaf de ingang). Hier schuin naar rechts, over een onverhard pad. Je komt uit bij een bankje met vuilnisbak.

 

Bij dit bankje ga je rechtsaf, nog steeds wit-rood en groen volgend. Je loopt tussen velden door (Palmveld en Vogelenveld - zie foto’s in kader hieronder) die - tot de komst van grote grazers? - af en toe worden gemaaid. Is dat niet net gebeurd, dan is het een soort steppenlandschap.

Volg het pad tot halverwege een groot, open veld: hier is een kruising - met links, tegen de bosrand, weer een bankje met vuilnisbak (= ongeveer een kwartier vanaf het vorige bankje).

 

Je gaat op deze kruising rechtsaf, over het open veld (in oktober 2006 was dit een zandweg, maar waarschijnlijk wordt dit stuk bestraat).  Volg niet langer de wit-rode markering, maar blijf over dit pad lopen totdat je bij paddestoel 23083/01 aankomt (= ongeveer een kwartier vanaf het laatste bankje).

 

 

 

 

        

 

Palmveld en Vogelenveld in de lage oktoberzon.

 

 

 

 

 

Anwb-paddestoel 23083/01 in de duinen  

 

Van paddestoel 23083/01 tot NS-station Zandvoort = ongeveer 2.10u

 

 

Bij deze paddestoel ga je rechtsaf (= richting Zandvoort). Je volgt de klinkerweg zo’n tien minuten tot een kruising met een andere klinkerweg. Hier staat paddestoel 231200.  Je slaat rechtsaf en gaat omhoog over de klinkerweg. Boven staat een bankje (met prachtig uitzicht, onder meer op het infiltratiegebied waar je zodadelijk langs en doorheen loopt – zie foto in kader hieronder).

 

Bij de volgende paddestoel (24383) ga je naar links (= weer richting Zandvoort).

Negeer twee keer een weg naar links - overigens is het daar ook verboden toegang - en negeer eveneens kleine zandpaadjes en een karrenpad naar rechts. (Bij de tweede weg naar links is rechts een schuifdoorlaat voor het infiltratiegebied - zie foto in kader hieronder). 

 

Je bereikt een ruime kruising: hier sla je linksaf – d.i. dus de derde weg links. Het is een (in okt. 2006) half verhard pad. Na korte tijd buigt dit pad naar rechts. Negeer voorbij deze bocht een weg die naar links gaat en blijf het weggetje volgen, dat over duintjes kronkelt en dan naar links loopt (pad naar rechts negeren). Hier wordt het weggetje zanderiger. Er volgen nog diverse dwarspaadjes, maar je blijft het pad volgen tot je uitkomt op een t-kruising (met een paaltje met rode bovenzijde): je gaat rechtsaf de klinkerweg op.

 

In de verte is Zandvoort nu goed te zien. Na enkele honderden meters kom je op een volgende t-kruising. Hier ga je linksaf. Je passeert een huis. Bij de schuilhut verderop ga je rechtdoor (paddestoel 22197) richting strand paal 69.

 

 

 

        

 

 

Het infiltratiegebied in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Foto links: nabij bankje met uitzicht (tussen paddenstoel 231200 en 24383). Foto midden: infiltratiedoorlaat.  Foto rechts: een van de kanalen in het infiltratiegebied. 

 

 

 

 

Het infiltratiegebied: water zuiveren tussen Duizendmeterkanaal en Huppelkanaal.

 

 

 

Op het strand aangekomen (zie foto in kader hieronder) sla je rechtsaf. Je loopt vervolgens ongeveer drie kilometer over het strand.  Zo bereik je Zandvoort.

 

Ga ter hoogte van de hoge flats het strand af en de boulevard op. Loop in dezelfde richting verder.  Daar waar het autovrije gedeelte van de boulevard ophoudt, ga je scherp rechtsaf. Je volgt de weg enkele tientallen meters (langs een snackbar en wat winkeltjes) en je steekt dan de weg over bij een zebrapad.

Tussen de huizen door loop je iets naar beneden. Achter deze huizen vind je het station.

 

 

Zandvoort (NS-station)

 

De treinen vertrekken ieder half uur. Veelal zul je in Haarlem even over moeten stappen.

 

 

 

 

 

 

Strandovergang Jantje’s Kuil bij paal 69.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bronnen en verwijzingen

 

> http://www.kustgids.nl/zuid-kennemerland

> www.waternet.nl (Amsterdams Waterleidingbedrijf)

> Kunstreisboek Noord-Holland, samenst. Peter Don, uitg. Unieboek, © 1987 Rijksdienst vr de Monumentenzorg

> Natuurgids van Noord-Holland, uitg. Het Noord-Hollands Landschap, 1996

> www.natuurwegwijzer.nl

> www.northseatrail.nl

> www.ivnzk.nl/leyduin.htm

 

 

Indeling van de wandelingen naar regio

 

Vanaf nr 01 (ten Z. en ten Z.O. van Amsterdam): het Gooi + veen- en plassengebied.

Vanaf nr 11 (de duinen en omgeving): Kennemerland.

Vanaf nr 21 (ten N. en N.O. van Amsterdam): Waterland + Zaanstreek en de polders

 

 

Verantwoordelijkheid

 

Hoewel de route met zorg werd beschreven, kan er altijd iets anders zijn (geworden). Je loopt uiteraard voor eigen verantwoordelijkheid.

 


Contact

 

Je ervaringen verwerk ik heel graag in de teksten. Stuur je opmerkingen, aanvullingen en tips over route, flora, fauna, geschiedenis, relevante links enzovoort naar hoogtelijnen – zie onder.

En natuurlijk vind ik het ook leuk als je me gewoon laat weten dat je van de beschrijvingen gebruik hebt gemaakt.

 

 

 

op de hoogte blijven?

stuur dan een e-mail aan contact@hoogtelijnen.nl en vermeld:

‘aanmelden mailinglist Hoogtelijnen’.

 

 

 

www.hoogtelijnen.nl   -  wandelingen noord-holland  -   contact@hoogtelijnen.nl