|
WANDELINGEN door
NOORD-HOLLAND dagwandelingen
van 20 tot 25 km - goed bereikbaar per openbaar vervoer nr. 13 Santpoort – strand - ‘Parnassia’ - Haarlem
Afstand ca. 25 km (Desgewenst
in te korten tot ca. 18 km) samenstelling: anne lever © -
www.hoogtelijnen.nl startversie: 18 09 04 - herzien: 12 08
05 |
|||
|
|
|||
|
|
Openbaar Vervoer Vertrek:
NS-station Santpoort-Noord Aankomst: NS-station Haarlem Zie verder in de tekst
Informatie over dienstregelingen: |
||
|
|
|||
|
Over de route >
De route gaat grotendeels over onverharde paden, en verder enkele kilometers
over het strand. >
De genoemde afstanden en tijden zijn globaal, de tijden zijn zonder pauzes en
met een ‘gemiddelde’ snelheid (plusminus 5 km per uur). >
Handig en goed: de wandel- en fietskaart ‘Nationaal Park Zuid-Kennemerland’
van ANWB en Natuurmonumenten. > Anders dan vroeger zijn er geen toegangskaarten
meer nodig. >
Op mooie dagen in de weekeinden en in de zomervakantie komen meer mensen op
het idee om in dit gebied te gaan lopen.
Toch zijn lang niet alle paden van deze wandeling even druk: een groot
deel van de route door Duin- en Kruitberg is bijvoorbeeld erg rustig (geen
mensen maar pony’s). De kans op grote
drukte is er alleen rond paviljoen Parnassia. Geluidsoverlast
kàn er zijn van het race-circuit Zandvoort of van de aanvliegroute van Schiphol.
IJmuiden en de Hoogovens zijn regelmatig in het zicht, maar overheersen
niet. |
|||
|
|
|||
|
Over het landschap In tegenstelling tot Het
Noordhollands Duinreservaat (van Wijk aan Zee t/m Bergen aan Zee, zie
wandelingen 11 en 12) hebben De
Kennemerduinen en het Kraansvlak een landverleden. Al ver vóór het begin van
onze jaartelling legde de zee hier strandwallen neer. Toen die gingen
verstuiven, ontstonden deze duinen. |
|||
|
Over het Nationaal Park
Zuid-Kennemerland Het Nationaal Park is een
samenwerkingsverband van de terreinbeheerders Vereniging Natuurmonumenten,
Staatsbosbeheer en NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, particuliere
eigenaren, het IVN, de omliggende gemeenten Zandvoort, Haarlem, Bloemendaal
en Velsen, het Hoogheemraadschap Rijnland, de provincie Noord-Holland en het
Rijk. Dit samenwerkingsverband richt zich op de bescherming en
natuurontwikkeling van het duingebied tussen IJmuiden en Zandvoort.
|
|
||
|
|
|||
|
Santpoort- Noord NS (NS
Santpoort-Noord -> Parnassia: ong. 2 uur.)
Ieder half uur treinen uit Amsterdam/Haarlem, en uit
Beverwijk/Uitgeest. Komende uit de richting Amsterdam/Haarlem loop je terug, naar
de spoorwegovergang aan het eind van het perron (doe dit via het
parkeerterrein: het eind van het perron is sinds enige tijd afgesloten voor
voetgangers). Steek het spoor over en volg de weg (volg dus de bocht naar links).
Aan je rechterhand zie je tussen de bomen door even het landhuis ‘Duin en
Kruidberg’. Na enkele honderden meters deze weg gevolgd te hebben, krijg je aan je
linkerhand een boerderij (met ‘kiosk’). Hier sla je rechtsaf (borden van het
Nationaal Park) en volg je een asfaltweggetje tot de officiële toegang van
het gebied (naast de informatieborden). |
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
Foto’ s:
rechts en midden landhuis ‘Duin en Kruidberg’, in neo-renaissancestijl
gebouwd op de plaats van twee oude hofsteden, in 1907-’09. De parkaanleg
dateert uit dezelfde tijd. Links de
boerderij die in de tekst wordt genoemd. Over Duin en Kruidberg De imposante kastanje- en beukenlanen
verklappen de historie van Duin en Kruidberg. Ooit werd het voormalige
landgoed bewoond door rijke kooplui. Nu heeft de natuur er grotendeels weer
bezit van genomen. Zo overwinteren er vleermuizen in de ijskelder en leveren
de bomenlanen en bermen in het voorjaar een bloemenzee op van
stinzenplanten. Shetlandpony's en
Schotse hooglandrunderen zorgen voor de begrazing. In de natte valleien is
geplagd, waardoor vrij zeldzame planten als parnassia, gentianen en
duizendguldenkruid meer kans krijgen. Bij het Kennemerstrand zijn
zoutminnende en ‘zoete' planten naast elkaar te vinden bij de jonge
stuifduinen. Regenwater en zoete kwel zorgen in dit zilte gebied voor extra
dynamiek. |
|||
|
|
|||
|
|
Vanaf de toegang tot het park volg je het (stijgende) klinkerweggetje, dat na even onverhard wordt. Dit pad loopt met een ruime bocht naar rechts. Na ongeveer tien minuten, bij een waterkraantje aan de linkerkant, sla je rechtsaf. Dit heet de Eerste Dwarsweg. Langs dit weggetje rijen esdoorns, verder veel mooie eiken. Je bereikt (bij de afrastering van de huisjes in het bos) een ruim opgezette splitsing met bomen in het midden: hier ga je naar links, de Witteweg op. Dit weggetje is in 2006 bestraat en loopt nu door richting IJmuiden. Je volgt echter het oude pad, dwz dat je na zo’n honderd meter – daar waar je het bos uitkomt – schuin naar links een pad opgaat. Vooral aan je linkerhand allerlei heel verschillende bosperceeltjes. Vlak voordat het weggetje steil omhoog gaat bijvoorbeeld een esdoornbos. (Hier is rechts een mooie duindoornvallei). Na omhoog te zijn gelopen komt het weggetje uit op een t-kruising. Hier ga je schuin naar links. Je volgt nu heel even de wit-rood gemarkeerde NS-wandeling, maar bij de eerste splitsing verlaat je deze alweer: je gaat naar rechts (Koningsweg). Na enkele
kilometers deze prachtige, stille Koningsweg gevolgd te hebben is er rechts
het Duinmeer met, op vijftig meter van het pad, een vogelobservatiehut (ook
handig om bij regen of kou even in te schuilen). Het meer is midden
20ste eeuw gegraven i.v.m.
zandwinning. Je loopt verder in een steeds opener
landschap. Zo vlak bij zee zijn er nauwelijks bomen: de meidoorns zijn
compacte struikjes. Tenslotte buigt het pad naar links en gaat
verder aan de binnenkant van de zeereep. Bij het fietspad sla je rechtsaf,
naar zee. Je gaat daarbij door een nieuw hek: de
afrastering tussen Duin- en Kruidberg en de zuidelijker gelegen gebieden is
begin 2005 weggehaald: het begrazingsgebied voor de runderen is daarmee sterk
uitgebreid. Op het strand aangekomen ga je naar links, dus naar het zuiden. Na zo’n twintig minuten zie je links op het duin paviljoen Parnassia. Ga hier weer het duin over. Paviljoen Parnassia
(Parnassia -> ingang Koevlak:
ong. 1.20u)
Binnen en op de terrassen
uitzicht op zee. Hapjes en
drankjes. Zomer en winter elke dag
geopend, zie voor exacte openingstijden www.parnassia-aan-zee.nl
. |
||
|
|
|
||
|
Over de Kennemerduinen Dit is het grootste gebied van het Nationaal Park. De
variatie in begroeiing is groot. We zien hierdoor een rijke flora en fauna. Toch
is de mensenhand nog altijd zichtbaar. Duinmeren als ’t Wed, Vogelmeer,
Spartelmeer en Oosterplas zijn gegraven meren. Op de duintoppen komen
aangeplante Corsicaanse en Oostenrijkse dennen voor.
|
|||
|
|
|||
|
|
Aan de duinkant,
schuin achter Parnassia dus, ga je net vóór de parkeerplaats naar links een
pad op dat langs de open fietsenstalling loopt. (Richting Koevlak. Ook het
wit-rood van de NS-wandeling gaat hier naar links). Voorbij de
fietsenstalling rechts aanhouden. Je krijgt de parkeerplaats aan je
rechterhand. Hier linksaf, de blauwe paaltjes volgend. Na 200 meter
schuin naar links het smalle paadje op (witte paaltjes, en NS) door een
vrijwel kale duinvallei. Even later volg je vanzelf weer de blauwe paaltjes.
Bij een splitsing van het paadje blijf je de blauwe paaltjes volgen, dus je
gaat schuin naar rechts. Bij het Vogelmeer
bereik je een klinkerweg. Hier sla je rechtsaf. Na even verlaat je deze
klinkerweg alweer en gaat linksaf (weer blauwe paaltjes) over een pad dat
omhoog gaat, bovenlangs de vogelobservatiehut. Het pad blijft een
tijdje hoog over het duin lopen en biedt een prachtig uitzicht naar alle
kanten (bankjes): links het meer met aan de horizon de Hoogovens, rechts in
de verte het kruis van de Erebegraafplaats. Even verder – nog
boven - splitst het pad zich: hier verlaat je de blauwe-paaltjesroute en ga
je linksaf: je houdt het water dus aan je linkerhand. Aan het eind van
het meer ga je, voorbij een bankje, rechtsaf, een breed pad op. |
||
|
|
|
||
|
Je volgt dit brede
pad maar heel even, want een tiental meters voor alwéér een bankje met
prullenbak sla je rechtsaf en loopt over een eveneens breed pad door
verscheidene kleine percelen bos. Na een minuut of vijf zie je links (ja, rechts staat weer een bankje) een paadje dat gemarkeerd is met gele paaltjes. Hier ga je in. Dit smalle paadje loopt aanvankelijk door loofbosjes. Soms kronkelt het sterk. Wat later loop je hoger, bovenop duintjes en is er meer zicht. Je volgt de gele markering wel zo’n tien minuten, maar tenslotte, in een bosje met oude dennen komt het paadje uit op een breed graspad. Hier gaat de gele route naar links, maar jij gaat naar rechts. Je kruist een asfaltweggetje (zonder verkeer) en gaat rechtdoor: de ondergrond is nu meer aarde en grint. Mooie oude eiken! Na enige tijd
stuit je weer op de van links komende gele-paaltjesroute: je blijft rechtdoor
lopen en volgt de gele paaltjes tot de uitgang van het park. Deze route volgt
op een gegeven moment even het asfaltweggetje, maar slaat al snel af naar
rechts en volgt daarna bij benadering het fietspad. Bij de uitgang van
het park is een kleine kiosk en een grote parkeerplaats. Loop de
parkeerplaats over tot aan de doorgaande weg: de Zeeweg. Ingang Koevlak (Ingang Koevlak -> Haarlem NS: ong.
1.40u)
Voor horeca kun je ook even
verderop terecht, bij bezoekerscentrum de Zandwaaier, van 1 april t/m 31 oktober geopend van 10-17u, ‘s
winters van 12-17u . Op maandag gesloten. (Zie www.pwn.nl : klik ‘mijn vrije tijd’ en
vervolgens ‘duincentrum de Zandwaaier’). Van Koevlak naar station
Overveen (ongeveer 15 minuten) Wil je de tocht hier beëindigen, dan kun je bij
de Zeeweg op de bus (bus 81 naar Haarlem). Je kunt ook in zo’n 15 minuten naar station
Overveen lopen en vandaar met de trein naar Haarlem gaan (ieder half uur
een trein): Ga bij de Zeeweg naar links en volg deze weg een
minuut of vijf, totdat je bij een rotonde aankomt. Daar ga je rechtsaf, de
Brouwerskolkweg op. Deze volg je tot vóór het viaduct over de spoorlijn. Je gaat linksaf en houdt de spoorlijn steeds aan
je rechterhand tot aan het station. De route tot Haarlem
Centraal Station: Vanaf de kiosk loop je dus langs de parkeerplaats
naar de Zeeweg. Je gaat even naar links en steekt bij de stoplichten over.
Aan de overkant is Duincentrum de Zandwaaier, met onder meer een prachtig oud
waterleidinggebouw. Je gaat het terrein op (mocht het dicht zijn, dan loop je
rechts om het terrein). Volg op het terrein de groene bordjes ‘rondwandeling
Middenduin’, d.w.z. tussen het oude en het nieuwe gebouw door, via het
laantje van de Wit tot aan het hek. Ga hierdoor. Steek
het fietspad over en volg het pad naar beneden. Voor je ligt het
schitterende, intieme gebied ‘de Zanderij’, onderdeel van Middenduin. |
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
Foto links: bezoekerscentrum/restaurant de Zandwaaier in het
oude pompstation Foto rechts: Middenduin,
de Zanderij Met een deel van het zand van
Middenduin zijn midden 19e eeuw de grachten van Haarlem gedempt en veel oude
herenhuizen zijn erop gefundeerd. Het zand werd destijds per boot via de
Zanderijvaart afgevoerd naar de stad. Rond 1948 zijn de afgravingen gestaakt
en is het land in gebruik genomen voor de bollenteelt. De Zanderij was bollenland tot 1992, maar
nu wordt het omgevormd en is het al bijzonder verschraald. Uiteindelijk moet
het een bloemrijk grasland worden. Op dit moment zijn er al bijzondere
soorten te vinden zoals parnassia, moeraswespenorchis en ratelaar. Ook
bijzondere fauna zoekt het gebied (weer) op, zoals de zeldzame ijsvogel die
hier sinds kort weer broedt. Ook in de rest van het gebied wordt de vegetatie
gevarieerder doordat er seizoensbegrazing plaatsvindt met roodbont vee.
Middenduin is een gebied met een rijke cultuurhistorie en mede daarom
interessant om te wandelen. De Kamperberg was in 1803 bijvoorbeeld onderdeel
van het Napoleontische leger. Daarnaast bevindt zich in het gebied een
ijskelder waar vroeger stukken ijs werden opgeslagen voor de bewoners van
Duinlust en waarin tegenwoordig vleermuizen slapen en overwinteren. |
|||
|
|
|||
|
Dus: je bent het
fietspad overgestoken en loopt naar beneden. Daar ga je rechtsaf. Je volgt nu
even de rode route, maar na zo’n 150 meter, bij het begin van het bos, ga je bij
een veel-kruising scherp linksaf, een klein paadje op dat langs bankjes voert
(uitzicht). Je komt weer op het hoofdpad uit en volgt dit 100 à 150 meter,
tot je schuin naar links kunt, een pad volgend dat afdaalt naar de Zanderij.
Je steekt het bruggetje over en gaat aan de overkant na 25 meter rechtsaf. Volg dit pad tot het eind. Daar ga je linksaf, het wat bredere pad op (grove dennen en paardenkastanjes, even verder beuken: je bent nu ver van zee). Je gaat onder het
spoor door: aan de andere kant volg je het pad, steil omhoog. Bijna boven
gekomen (bij het bankje) negeer je een pad naar links en ga je dus rechtdoor
(rood paaltje). Bij de volgende splitsing ga je schuin naar links (hier dus niet
de rode paaltjes volgen). Negeer vervolgens
een pad naar rechts en volg de rood/blauwe route naar beneden. Beneden ga je niet
het bruggetje over het kanaaltje over, maar je neemt het pad rechtdoor (het
kanaal aan de linkerhand houdend). Je loopt achter een huis langs, een
parkeerplaatsje over en komt op de weg bij een poorthuis met klok. Aan de
overkant ligt het landgoed Elswout. Je gaat linksaf en
volgt deze weg. Bij de t-kruising rechtsaf. Deze Duinlustweg gaat over in de
Korte Zijlweg. Die volg je maar zo’n 50 meter, want bij huisnummer 29 ga je
rechtsaf (= net voor de brug), het Houtmanpad op. Je loopt nu langs de (voor
hedendaagse begrippen smalle) Brouwersvaart, die de mens al eeuwen vanuit de
duinen tot in het hart van Haarlem brengt. |
|||
|
|
|||
|
|
|||
|
Illustratie links: de
Brouwersvaart, 1761. Rechts: het
Frans Loenenhofje in Haarlem (zie onder) |
|||
|
|
|||
|
Je blijft de
Brouwersvaart volgen (fietspad met bruggetjes) tot onder de grote weg door. Je
bereikt een woonwijk van Haarlem en blijft de vaart volgen (Houtmankade). Zelfs als je onder
het spoor door bent gegaan blijf je dit doen (hier is de straatnaam
Brouwersvaart). Het centrum van
Haarlem bereik je bij een brede dwarsvaart met aan weerszijden een drukke weg
(dit is de Leidse Vaart, die je, enkele kilometers zuidelijker, een tijdje
volgt als je wandeling 14 loopt: Heemstede-Zandvoort). Je steekt de vaart
over en gaat meteen naar links. Vervolgens, om toch nog even iéts van het
oude Haarlem te proeven, ga je de eerste straat rechts in, de Zijlstraat, en
dan weer de eerste straat links, de Witte Herenstraat. Aan je linkerhand
zie je de prachtige poort van het Loenenhofje (17e eeuws, poortje
uit 1625). Even verder, na de Lutherse kerk (1581/1780, neo-gotische
voorgevel met frontorentje uit 1895), nog een hofje: het Luthershofje
(omstreeks 1615 gesticht, hersteld in 1804). Dan sla je rechtsaf, de Magdalenastraat in. Vervolgens linksaf de Nassaulaan in, die overgaat in het Nassauplein. Voor de brug ga je
naar rechts, de Nieuwe Gracht op en vervolgens over de eerste brug naar
links, de Kruisweg in. Deze weg volg je
tot aan het station Haarlem Centraal. Haarlem
NS (Centraal station) Vanaf station
Haarlem Centraal gaan er veel treinen naar Amsterdam. Verder treinen richting
Leiden, Alkmaar, Zandvoort. |
|||
|
|
|||
|
|
Het station van Haarlem dateert uit 1905-’08 en is een ontwerp van D. Margadant. Het
was al het derde station van Haarlem op die plaats. (Het eerste station werd in
1839 gebouwd vlakbij de Amsterdamse Poort en was een houten noodgebouw.) De
gebouwen op het grote eilandperron – seinhuis, restauratie, wachtkamers -
zijn uitgevoerd in hout en witte, geglazuurde baksteen, met rijke versiering
in Jugendstil: tegeltableaus, interieurs met houtsnijwerk, schilderingen en
glas-in-loodramen. Het station is inmiddels een Rijksmonument. |
||
|
|
|||
|
Bronnen > Veel informatie
over het Nationaal Park bestaat is afkomstig van de site van het park. En nu maar
hopen dat ze dat niet erg vinden. www.npzk.nl > Kunstreisboek Noord-Holland, samenstelling Peter Don, uitg.
Unieboek, © 1987 Rijksdienst voor de Monumentenzorg > Natuurgids van Noord-Holland, uitg. Het Noord-Hollands
Landschap, 1996 > illustratie: http://home.wxs.nl/~marcel.tettero/Haarlem/Brouwerskolk.html Indeling
van de wandelingen naar regio
Vanaf nr 01 (ten Z. en ten Z.O. van Amsterdam): het Gooi + veen- en
plassengebied. Vanaf nr 11 (de duinen en omgeving): Kennemerland. Vanaf nr 21 (ten N. en N.O. van Amsterdam): Waterland + Zaanstreek en de
polders Contact Je ervaringen verwerk ik graag in de teksten. Stuur
je opmerkingen, aanvullingen en tips over route, flora, fauna, geschiedenis,
relevante links enzovoort naar contact@hoogtelijnen.nl. En natuurlijk vind ik het ook leuk als je me gewoon
laat weten dat je van de beschrijvingen gebruik hebt gemaakt. Verantwoordelijkheid Hoewel de
route met zorg werd beschreven, kan er altijd iets anders zijn (geworden). Je
loopt uiteraard voor eigen verantwoordelijkheid.
|
|||
|
|
|||
|
www.hoogtelijnen.nl - dagwandelingen Noord-Holland - contact@hoogtelijnen.nl |
|||
